Άι Βασίλης

Κάθε Χριστούγεννα, η γνωστή ροδαλή φιγούρα με την κατάλευκη γενειάδα και τα κόκκινα ρούχα, μας επισκέπτεται μοιράζοντας δώρα και σκορπώντας χαμόγελα στους πιτσιρικάδες.

Η φιγούρα με τα δεκάδες ονόματα και τους άλλους τόσους τόπους καταγωγής είναι ίσως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του φαινομένου που ονομάζεται "παγκοσμιοποίηση".

Πράγματι ο Αι Βασίλης, έχει ξεπεράσει την αρχική θρησκευτική του υπόσταση και έχει γίνει ένας παγκόσμιος μύθος χαράς και ευτυχίας ανεξάρτητος από θρησκείες.

Ο πολυδιάστατος και παγκοσμιοποιημένος Αι-Βασίλης λοιπόν έρχεται από την ανατολή, ντύνεται αμερικάνικα και ταξιδεύει με σκανδιναβικά μεταφορικά μέσα.

Εμείς λοιπόν θα προσπαθήσουμε να βρούμε τα ίχνη του Αι-Βασίλη παίρνοντας σαν βάση τη χριστιανική παράδοση.

Εδώ αξίζει να εξηγήσουμε ότι η χριστιανική παράδοση σε όλον τον κόσμο θεωρεί τον Άγιο Νικόλαο σαν τον σημερινό Αι-Βασίλη ή Santa Claus. Και μόνο η ελληνορθόδοξη Εκκλησία και παράδοση ταυτίζει τον Αι-Βασίλη με τον Μέγα Βασίλειο τον επίσκοπο Καισαρείας.

Ας δούμε λοιπόν πρώτα την ελληνική εκδοχή.

Ο Μέγας Βασίλειος

Ο Μέγας Βασίλειος ήταν άγιος της Ορθόδοξης εκκλησίας. Γεννήθηκε στην Νεοκαισάρεια του Πόντου γύρω στο 330 μ.Χ. από οικογένεια χριστιανική και εύπορη και μεγάλωσε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του Βασίλειος ήταν δάσκαλος ρητορικής στον Πόντο. Η μητέρα του Εμμέλια ήταν από τις πιο μορφωμένες και ενάρετες γυναίκες της εποχής, θυγατέρα χριστιανού μάρτυρα. Το ίδιο εξαίρετη ήταν και η γιαγιά του, Μακρίνη. Από τέτοιους γονείς έλαβε ο Βασίλειος τη χριστιανική του ανατροφή και τη φροντίδα για τη μόρφωσή του. Σπούδασε πρώτα στην Καισαρεία έπειτα στην Κωνσταντινούπολη τη θεολογία και τα νομικά και αργότερα στην Αθήνα. Πέντε χρόνια στην Αθήνα διδάχτηκε τη φιλοσοφία, τη ρητορική, την αστρονομία, την ιατρική και τη γεωμετρία. Εκεί γνωρίστηκε καλά με τον ανιψιό του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, τον Ιουλιανό που αργότερα έγινε αυτοκράτορας. Τότε συνδέθηκε με βαθιά και ισόβια φιλία με τον συνσπουδαστή του Γρηγόριο Ναζιανζινό.

Επιστρέφοντας στην Καισαρεία, διδάσκει με επιτυχία της ρητορική. Έπειτα αποφασίζοντας να ασπασθεί το μοναχικό βίο, επισκέπτεται τα μεγάλα κέντρα του μοναχισμού, γίνεται μοναχός και ασκείται σκληρά επί πέντε χρόνια. Στις κρίσιμες ώρες για την ορθοδοξία, τον καλεί η εκκλησία να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του στον αγώνα κατά των αιρετικών Αρειανών, κατά των εχθρών, των αυτοκρατόρων και κατά της δυστυχίας. Έτσι χειροτονείται διάκονος, πρεσβύτερος και τέλος επίσκοπος της Καισαρείας. Στη μεγάλη πείνα του 368 όχι μόνο κινητοποίησε τους πλούσιους να βοηθήσουν εκείνους που είχαν ανάγκη, αλλά ίδρυσε και ολόκληρο συγκρότημα από φιλανθρωπικά ιδρύματα (Φτωχοκομείο, Ορφανοτροφείο, Νοσοκομείο – στο οποίο υπηρετούσε ο ίδιος ως ιατρός και νοσοκόμος – και άλλα). Μια πραγματική νέα πόλη, που προς τιμήν του ονομάστηκε Βασιλειάδα.


Για την επικράτηση της Ορθοδοξίας εργάστηκε όχι μόνο με την αντίσταση και την συγγραφή, αλλά και με την προσπάθεια της διαφυλάξεως της ενότητας της εκκλησίας.

Η δραστηριότητα του Μ. Βασιλείου περιέλαβε και τη διαρρύθμιση της λατρείας (Θεία Λειτουργία του), την οργάνωση του μοναχικού βίου και τη συστηματοποίηση του κοινωνικού έργου. Αξιοθαύμαστο είναι και το συγγραφικό του έργο. Τα πολλά και εκλεκτά του έργα διαιρούνται σε δογματικά, πρακτικά, ομιλίες και επιστολές. Ωστόσο οι βαριές κοινωνικές εκκλησιαστικές φροντίδες ήταν δυσβάστακτες για το ασθενικό και ασκητικό του Ιεράρχη. Η υποβόσκουσα ασθενικότητα, εκδηλώθηκε σαν οξεία νόσος των νεφρών, την πορεία της οποίας παρακολουθούσε εναγώνια ολόκληρη η Καισαρεία.

Άρρωστος λοιπόν βαριά ο Μέγας Βασίλειος θα εγκαταλείψει τα εγκόσμια στις 31 Δεκεμβρίου του 378, αφήνοντας πίσω μεγάλη και αφόρητη θλίψη στο λαό και γενικό πένθος. Το ποίμνιό του, προέπεμψε την σωρό του στην Άνω Ιερουσαλήμ την 1η Ιανουαρίου του 379, οπότε τελείται και η πάνσεπτη μνήμη του.

Ιστορικά να αναφέρουμε ότι η Καθολική εκκλησία μνημονεύει επίσης σαν άγιο τον Μέγα Βασίλειο και τοποθετεί τον θάνατο του Ιεράρχη στις 14 Ιουνίου του 379, τιμά δε την μνήμη του στις 2 Ιανουαρίου.

Ο πρωτοχρονιάτικος εορτασμός της μνήμης του Ιεράρχη, μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του Ορθόδοξου Ελληνισμού και το φιλανθρωπικό του έργο υπήρξε έμπνευση για πράξεις αλληλεγγύης και αγάπης.

Η Coca Cola


Στην Ατλάντα των Η.Π.Α. μια δυναμική εταιρία εμφιαλώσεως που εμφανίστηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα, κατακτά σιγά σιγά την αγορά. Η Coca Cola πάει με όλα έλεγε κάποτε ένα διαφημιστικό σλόγκαν αυτής της εταιρείας. Μη σας φαίνεται παράξενο λοιπόν που η Coca Cola πάει και με τον Αι-Βασίλη. Ο Αι-Βασίλης των ημερών μας, είναι κατά κάποιον τρόπο δικό της δημιούργημα.

Τα Χριστούγεννα του 1931 η Coca Cola ξεκινάει μια τριανταπεντάχρονη διαφημιστική εκστρατεία με πρωταγωνιστή τον Santa Claus. Ο διαφημιστικός σχεδιαστής Haddon Sundblom ξανασχεδιάζει τον Santa Claus σε πραγματικό μέγεθος χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά σαν ζωντανό μοντέλο έναν συνταξιούχο έμπορο. Ο Santa Claus τώρα είναι εύθυμος, ντυμένος στο κόκκινο κουστούμι του με τις άσπρες γούνες. Φορά μπότες και φαρδιά ζώνη. Η συνεχόμενη εμφάνισή του στον τύπο της εποχής, σε καταλόγους, αφίσες και βιτρίνες, πίνοντας το διάσημο αναψυκτικό τον καθιερώνει στα μάτια του κόσμου σαν ένα εμπορικό στερεότυπο.

Στη δεκαετία του 1950 ο αμερικανός Santa Claus γυρίζει όλο τον κόσμο και σύντομα θα ξεπεράσει σε δημοτικότητα, τον Saint Nicholas.

Αφού λοιπόν ο Αι-Βασίλης μας, ξενιτεύτηκε από τις Η.Π.Α. ας γυρίσουμε κι εμείς στην Ευρώπη μήπως σταθούμε τελικά τυχεροί.

Επιστροφή


Η φήμη του αμερικανού Santa Claus δεν άφησε ασυγκίνητους τους Ευρωπαίους. Έτσι αφού ανακάλυψαν το 1925 ότι δεν υπάρχουν τάρανδοι στον Βόρειο Πόλο, πέρασαν στην αντεπίθεση. Το 1927 ο Markus Rautio, εκφωνητής παιδικών εκπομπών, στο εθνικό ραδιόφωνο της Φινλανδίας, ισχυριζόταν ότι ο Santa Claus (Joulupukki στα Φινλανδικά) ζούσε στην Λαπωνία στα ρωσοφινλανδικά σύνορα στο βουνό Korvatunturi. Η συγκεκριμένη τοποθεσία δεν είναι βουνό αλλά ένας λόφος με 500 μέτρα υψόμετρο, ωστόσο ο ισχυρισμός του αυτός ήταν αρκετός για να συντηρήσει το μύθο.

Φυσικά δεν υπήρχε περίπτωση να βρούμε τον Αι-Βασίλη μας εδώ. Πήραμε λοιπόν το δρόμο προς το νότο. Κάτι είχαμε μάθει για την Γαλλία.

Οι αντιδράσεις του κόσμου σ' αυτόν τον αμερικανόφερτο τύπο δεν ήταν πάντα ευχάριστες. Η εμπορική του εικόνα έρχονταν σε αντίθεση με το θρησκευτικό συναίσθημα.


Στη Dijon της Γαλλίας το 1951 πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε στην "Πλατεία Ελευθερίας" για να πυρπολήσει συμβολικά ένα ομοίωμα του Santa Claus (Pere Noel στα γαλλικά). Το πλήθος επηρεάστηκε από γραπτά του τοπικού τύπου που παρομοίαζαν τον Pere Noel με κούκο σε ξένη φωλιά. Ωστόσο ακριβώς την επόμενη μέρα υποστηρικτές του Αι-Βασίλη ντυμένοι στα κόκκινα και άσπρα παρέλασαν στην ίδια πλατεία. Το περιστατικό εξελίχθηκε σε έθιμο που συνεχίζεται και στις μέρες μας.

Στη Γαλλία δεν βρήκαμε τον Αι-Βασίλη μας. Τελικά μάλλον ψάχναμε με λάθος τρόπο. Επιστροφή λοιπόν στη βάση μας.

Επίλογος

Η εξέλιξη του Αι-Βασίλη είναι ένα διαχρονικό παραμύθι. Με το εμπορικό στοιχείο να κυριαρχεί του θρησκευτικού. Από τους Ιταλούς εμπόρους που πούλησαν τα λείψανα του Αγίου Νικολάου στην Καθολική εκκλησιά μέχρι τους Κινέζους κατασκευαστές κουρδιστών Αι-Βασίληδων. Τα χρωματιστά μπουκαλάκια με το άγιο μύρο αντικαταστάθηκαν από τα μπουκάλια της Coca Cola, η επίσκεψη στον τάφο του Αγίου Νικολάου από διακοπές στη Λαπωνία.

Σαν επιστέγασμα το 1996 η Coca Cola είχε την φαεινή ιδέα να γιορτάσει τα εξηκοστά πέμπτα γενέθλια του δικού της Αι-Βασίλη. Δεν υπάρχουν πλέον προσχήματα.

Η τελευταία προσπάθεια να σωθεί η μαγική εικόνα του Αι-Βασίλη στον εικοστό πρώτο αιώνα, είναι ηλεκτρονική. Ο φίλος μας δεν κατοικεί πια στη γη, αλλά στο μαγικό κόσμο του World Wide Web. Χιλιάδες ιστοσελίδες είναι αφιερωμένες σ' αυτόν και πλήθος δικτυακών τόπων υποστηρίζουν ότι είναι η νέα κατοικία του.

Κάπου εδώ πρέπει να σταματήσουμε κι εμείς την αναζήτηση. Τα ίχνη του Αι-Βασίλη που όλοι αγαπήσαμε και εξακολουθούμε να αγαπάμε χάνονται πια στο διαδίκτυο.

Όμως σε τελική ανάλυση όταν τον χρειαστούμε ο Αι-Βασίλης είναι δίπλα μας, είναι μέσα στις καρδιές μας, μοιράζοντας δώρα, και σκορπίζοντας χαρά κάθε Χριστούγεννα, κάθε Πρωτοχρονιά. Δεν έχει σημασία αν δεν υπάρχουν πια καμινάδες. Στήστε το αφτί σας στις σωληνώσεις των καλοριφέρ και θα ακούσετε το μοναδικό του γέλιο.

Χο χο χο....

Χρήσιμες πληροφορίες για τον Αϊ Βασίλη


Αν και όλοι γνωρίζουμε τον Αϊ Βασίλη από παιδιά, έχουμε ακόμη απορίες για αυτόν τον παχουλό κύριο με την άσπρη γενειάδα και την κόκκινη φορεσιά. Οι εντεταλμένοι βοηθοί του ανέλαβαν να καταγράψουν και να απαντήσουν σε ορισμένα βασικά ερωτήματα, με την βοήθεια φυσικά του Άγιου Βασίλη και της συζύγου του.

Ερώτηση: Τι ηλικία έχει ο Αϊ Βασίλης;
Απάντηση: Ούτε ο ίδιος ξέρει! Κάποτε προσπάθησε να υπολογίσει με βάση τις αναμνήσεις του από Χριστούγεννα που έχει ζήσει, αλλά μόλις έφτασε στα τριακοστά εξηκοστά πέμπτα Χριστούγεννα, τον πήρε ο ύπνος στην κουνιστή ξύλινη πολυθρόνα του!

Ερώτηση : Πόσο μακριά είναι η γενειάδα του Αϊ Βασίλη;
Απάντηση: Τα πολύ περιποιημένα γένια του Αϊ Βασίλη είναι – σύμφωνα με την πιο πρόσφατη μέτρηση που διενεργήθηκε από τον καθηγητή των Ξωτικών – δύο μέτρα και λίγες τρίχες από δω και από κει. Η περιποίηση της γενειάδας του είναι έργο του Κουρείου των Ξωτικών , του οποίου αποκλειστικός λουζόμενος είναι ο Αϊ Βασίλης.

Ερώτηση: Τι ύψος έχει ο Αϊ Βασίλης;
Απάντηση: (διπλωματική) Ψηλότερος από το κοντύτερο ξωτικό και κοντύτερος από το ψηλότερο χιονισμένο πεύκο!

Ερώτηση: Ποιο είναι το αγαπημένο φαγητό του Αϊ Βασίλη ;
Απάντηση: Μα, φυσικά, ο Χριστουγεννιάτικο Χυλός που του ετοιμάζει η σύζυγος. Συνταγή : άκρως απόρρητη! Βασικό συστατικό : τα μπαχαρικά.

Ερώτηση: Τι κάνει ο Αϊ Βασίλης στην άδειά του;
Απάντηση: Το καλοκαίρι ο Αϊ Βασίλης ξεκουράζεται… ψαρεύει, βολτάρει στα δάση και στην όμορφη φύση, και, ασφαλώς, διαβάζει τα αγαπημένα του Βιβλία!

Ερώτηση: Ποια είναι η σχέση του Αϊ Βασίλη με το ζωικό βασίλειο;
Απάντηση: Ο Αϊ Βασίλης αγαπάει πολύ όλα τα ζώα, ειδικά αυτά που ζουν σε αρκτικές συνθήκες, όπως εξάλλου και ο ίδιος. Μάλιστα, τα ίδια τα ζώα ενστικτωδώς γνωρίζουν πότε έρχονται τα Χριστούγεννα και γιορτάζουν και αυτά μαζί με όλο τον κόσμο! Ο τάρανδος είναι ο πιο διάσημος σύντροφός του και ζει ελεύθερος στην φύση αλλά και στον Ζωολογικό Κήπο της Ράνουα, όπου υπάρχουν πολλοί εκπρόσωποι των ζώων που ζουν σε Αρκτικές συνθήκες περιβάλλοντος και χαίρουν ιδιαίτερης σχέσης με τον Άι Βασίλη, όπως για παράδειγμα η πολική αρκούδα ( ο Βασιλιάς!), η αρκτική αλεπού, η αρκτική αγριόγατα, μέχρι και οι μικροσκοπικοί σκίουροι!

Ερώτηση: Τι σύστημα διανομής δώρων έχει ο Αϊ Βασίλης και πρωταγωνιστεί χωρίς ανταγωνιστή στην Χριστουγεννιάτικη παράδοση;
Απάντηση: Η επιτυχία του πράγματι οφείλεται στην ταχύτητα και στο πλήθος των δώρων που μοιράζει κάθε Χριστούγεννα. Η απάντηση είναι μυστικό, αλλά αυτό που μπορεί να ειπωθεί είναι πως αποτελεί συλλογική προσπάθεια του ίδιου και όλων των βοηθών του. Το ταξίδι του γίνεται με όχημα το γνωστό έλκηθρο που το σέρνουν τάρανδοι, καλύπτει όλες τις γεωγραφικές ζώνες και λαμβάνει χώρα από τις αρχές μέχρι το τέλος των γιορτών.

Ερώτηση: Πως λειτουργεί το έλκηθρο του Αϊ Βασίλη;
Απάντηση: Η μηχανική σηκώνει τα χέρια ψηλά! Κάποια στοιχεία παραπέμπουν σε αρχαία τεχνολογία, αλλά το βέβαιο είναι πως οι Τάρανδοι του δεν μαρτυρούν απολύτως τίποτε, οπότε, ακόμα κι αν μιλάτε τη γλώσσα των ταράνδων (Ταρανδέζικα) όπως ο Αϊ Βασίλης, δεν θα καταφέρετε να τους αποσπάσετε τίποτα!

Ερώτηση: Πως σχετίζονται τα Χριστούγεννα, ο Αϊ Βασίλης και το Βόρειο Σέλας;
Απάντηση: Τα Βόρεια Φώτα, ή αλλιώς, Aurora Borealis, ή αλλιώς Βόρειο Σέλας, είναι, στην πραγματικότητα, παραγγελιά του Αϊ Βασίλη, ώστε να γίνεται χρωματική αντίθεση με το χιονισμένο τοπίο και να αποσπά τους παρατηρητές που ψάχνουν στον ουρανό το έλκηθρό του!

Ερώτηση: Που μένει ο Αϊ Βασίλης;
Απάντηση: Μα φυσικά, στις καρδιές μικρών και μεγάλων! Αλλά, ε, για πιο ευρύχωρα, έχει ως βάση του την Λαπωνία, το Βουνό Korvatunturi (Βουνό του Αυτιού) όπου βρίσκεται η κατοικία του και το μυστικό του Γραφείο, το Santa Claus Village στην πρωτεύουσα της Λαπωνίας, το Ροβανιέμι, ακριβώς στα σύνορα του Αρκτικού Κύκλου. Εκεί βρίσκεται και το Ταχυδρομείο του (τα κεντρικά) και σε λίγα χιλιόμετρα απόσταση βρίσκεται το Joulukka – η βάση των Ξωτικών, και το SantaPark!

Ερώτηση: Τι γνωρίζουμε για τα Ξωτικά;
Απάντηση: Είναι σαν εμάς, αλλά έχουν πάρει προαγωγή και έχουν φοιτήσει στην σχετική σχολή των Ξωτικών. Ως ξωτικά μένουν κάτω από σκεπάσματα όσο διαρκεί η μέρα και ξετρυπώνουν μόνο όταν φανούν τα αστέρια!

Ερώτηση: Ποιοι είναι οι τάρανδοι;
Απάντηση: Όλοι γνωρίζουμε τον Rudolfμε την κόκκινη μύτη που φωτίζει, αλλά όλοι οι τάρανδοι συνεργάζονται με τον Αϊ Βασίλη ανά διαστήματα.